De of het lidwoord?

De Nederlandse taal is een van de ingewikkelste talen ter wereld om te leren. Er zijn namelijk veel vreemde regels, uitzonderingen en klanken die niet voor iedereen even gemakkelijk aan te leren zijn. Een van de grootste struikelblokken zijn het gebruik van lidwoorden, want wanneer gebruik je nou ‘de’ en wanneer gebruik je ‘het’ voor een zelfstandig naamwoord?

De of het? Wij leren het je. We hebben de 1,068 meest gezochte woorden verzameld voor iedereen die wat extra hulp kan gebruiken bij de verschillende lidwoorden.

Persoon

Vuistregels voor gebruik van 'het'

De volgende categorieën woorden zijn over het algemeen het-woorden:

verkleinwoorden: het bloempje, het jongetje, het briefje.
landen en plaatsen: het kleine Nederland, het Duitsland van na de oorlog, het statige Den Haag.
metalen: het ijzer, het kwik.
sporten en spellen: het tennis, het scrabble, het yahtzee.

Ongeveer een derde van alle zelfstandig naamwoorden zijn het-woorden. Er bestaan geen duidelijke richtlijnen om je te helpen bij het bepalen of een woord een het-woord is of een de-woord. Het is dus een kwestie van uit je hoofd leren. Er zijn wel een paar richtlijnen, die je een beetje op weg kunnen helpen.

Welke woorden zijn altijd het-woorden?

Alle verkleinwoorden

het egeltje	het ijsje
het autootje	het foutje

Alle infinitieven die we als zelfstandig naamwoord gebruiken

het vallen van de nacht	het doen van een dutje
het tikken van de klok	het komen en gaan van de vogels

Alle zelfstandig naamwoorden van het type ‘het goede’, ‘het slechte’, etc.

het leuke is…	het stomme is…
het rare/gekke is…	het mooie is…
het belangrijkste is…	het vervelende is…

Alle woorden die eindigen op –um, –aatof –isme

het decorum	het ultimatum
het museum	het aquarium
het resultaat	het mandaat
het referaat	het consulaat
het surrealisme	het egoïsme
het liberalisme	het idealisme

Uitzonderingen: woorden die op -aat eindigen en die naar personen verwijzen, bijv. de advocaat, de fanaat of de aristocraat. En ook: de prostaat.

De meeste zelfstandig naamwoorden die beginnen met de vervoegsels ge-, be-en ver-, maar die niet eindigen op -ing

het gefluister	het gegeven
het gezang	het gedoe
het beklag	het bestuur
het bereik	het begin
het vermogen	het verdriet
het verlies	het verleden
het verkeer	het verhaal

Maar: de gewoonte

Andere vaak gebruikte het-woorden

het boek	het woord
het geld	het papier
het formulier	het werk
het bankbiljet	het paspoort
het identiteitsbewijs	het land
het rijbewijs	het dorp
het café	het restaurant
het hotel	het spel
het feest	het bier
het sap	het water
het vuur	het fornuis
het gas	het licht
het brood	het vlees
het ontbijt	het diner
het bord	het ei
het mes	het vet
het spek	het zout
het glas	het huis
het toilet	het balkon
het dak	het plafond
het bed	het laken
het raam	het antwoordapparaat
het trapportaal	het stopcontact
het terras	het hoofd
het kind	het oor
het oog	het haar
het been	het hart
het bot	het dier
het bloed	het jaar
het seizoen	het uur
het kwartier	het kwartaal
het horloge	het tijdstip
het rooster	het schema

Vuistregels voor het gebruik van 'de'

De volgende categorieën woorden zijn over het algemeen de-woorden:

Net als voor het-woorden, hebben we voor de-woorden geen duidelijke regels, maar wel een paar richtlijnen.

Voor alle zelfstandig naamwoorden gebruiken we in het meervoud ‘de’. Het maakt hier niet uit of het enkelvoud een het-woord is of een de-woord.

de planeten	de potloden
de druppels	de boten
de gedachten	de kinderen
de handen	de lijnen

Zelfstandig naamwoorden die duidelijk mannelijk of vrouwelijk zijn (dus niet onzijdig)

Van de meeste woorden is het niet duidelijk of ze mannelijk, vrouwelijk, of onzijdig zijn. Bij sommige woorden is dit wél duidelijk. In dit geval is het een de-woord.

de vrouw	de man
de teef	de hengst
de koningin	de koning
de meid	de jongen

Zelfstanding naamwoorden die op -ing eindigen

Deze zelfstandig naamwoorden zijn gebaseerd op werkwoorden. Dit zijn altijd de-woorden (ze zijn allemaal vrouwelijk).

de betaling	de verovering
de uitnodiging	de rekening
de betovering	de opening
de ontdekking	de hervorming

Maar: het ding.

Zelfstandig naamwoorden die eindigen op -tie, -thie en -sie (vrouwelijk)

de politie	de petitie
de executie	de tractatie
de sympathie	de empathie
de visie	de fusie

Zelfstandig naamwoorden die eindigen op -or (mannelijk)

de motor	de generator
de monitor	de perforator
de professor	de factor
de alligator	de radiator

Personen

Zelfstandig naamwoorden die verwijzen naar presonen zijn bijna altijd de-woorden. Dit is niet zo raar, want mensen zijn altijd vrouwelijk of mannelijk (niet onzijdig).

Familie

de moeder	de vader
de dochter	de zoon
de kleindochter	de kleinzoon
de tante	de oom
de nicht	de neef
de grootmoeder	de grootvader
de oma	de opa

Maar: we zeggen het kind.

Zelfstandig naamwoorden die eindigen op -aar (mannelijk)

Deze woorden zijn gebaseerd op werkwoorden.

de handelaar	de molenaar
de veroveraar	de tovenaar
de leugenaar	de dienaar
de minnaar	de ambtenaar

Zelfstandig naamwoorden die op -eur eindigen (mannelijk)

Deze woorden komen meestal uit het Latijn.

de programmeur	de acteur
de adviseur	de profiteur
de amateur	de directeur
de auteur	de instructeur

Woorden die op -er eindigen (mannelijk)

Dit is de meest gebruikelijke uitgang voor de ‘uitvoerders’ (of ‘agenten’) van een werkwoord.

de verkoper	de danser
de slager	de bakker
de dokter	de schrijver
de zanger	de dromer

Vrouwelijke uitgangen

De mannelijke versie staat steeds tussen haakjes vermeld.

de verkoopster (verkoper)	de danseres (danser)
de actrice (acteur)	de zangeres (zanger)
de keizerin (keizer)	de directrice (directeur)
de minnares (de minnaar)	de kokkin (kok)

Geen of bepaald lidwoord

Soms gebruik je in het Engels of Frans een lidwoord, waar we dit in het Nederlands niet doen. Of andersom.

Geen lidwoord

Beroepen

Hij is tandarts.

Mijn oma is econoom.

Muziekinstrumenten bespelen

Zij speelt piano.

Ik speel gitaar.

Bepaald lidwoord

Seizoenen

In de winter draag ik warme kleren.

In de herfst zie je overal van die mooie kleuren.

Talen

Kun je het ook in het Nederlands zeggen?

Het boek is alleen in het Engels verkrijgbaar.

In het algemeen gebruiken we ‘het’ alleen na voorzetsels, meestal na ‘in’. Dus: “Kun je het in het Nederlands zeggen”, en “Spreek je Nederlands?”